Russisch: niet helemaal perfect

Ik blijf het om me heen horen: Russisch is een moeilijke taal. Ik zette zo'n opmerking vaak van me af, want tot dusver vond ik de grammatica eigenlijk niet veel moeilijker dan Duits of Frans. Je moet werkwoorden vervoegen, en je hebt wat naamvallen. Maar ach, het is allemaal te overzien.

Tot gisteren.

Gisteren werd de zogenaamde imperfectief en perfectief uit de doeken gedaan. Als je de taal Russisch aan iemand zou willen verkopen, dan zijn dit de spelregels die je in de kleine lettertjes vermeldt. Want hier komt het chaotische aspect van de taal naar boven.

Ik weet niet genoeg van andere talen om een treffende vergelijking te maken, als het überhaupt bestaat, maar het heeft wat weg van het verschil tussen Ik ben aan het lezen en Ik lees. In het eerste geval leg je sterk de nadruk op het feit dat je aan het lezen bent (imperfectief) en dat zoiets tijd in beslag neemt. Die nadruk zie je niet terug in het tweede zinnetje (perfectief). Welke van de twee je moet kiezen hangt van de context af en de regels zijn hierbij erg flexibel.

In het Engels bestaat een soortgelijke (eenvoudigere) constructie ook: I was reading vs. I read. De vervoeging is vrij makkelijk: je plakt er gewoon -ing achter en klaar is Kees. Helaas is dat in het Russisch niet zo, het werkwoord wordt - in mijn ogen - volstrekt arbitrair vertimmerd om het verschil aan te duiden tussen de twee gevallen. In het Russisch is dat respectievelijk Я читaл vs. Я прочитал. In dit voorbeeld wordt er про ("pro") aan het woord toegevoegd. Andere werkwoorden krijgen er по ("po") voor geplakt. Of een у. Of er wordt een lettergreep weggehaald. Of in het ergste geval is het een compleet ander werkwoord: bijvoorbeeld "Ik was aan het spreken" is "Я говорил" ("Ja gavariel") en "Ik sprak" is "Я сказал" ("Ja skazal").

Dit is het lastigste stuk grammatica dat ik tot dusverre ben tegengekomen. Simpelweg omdat er geen strikte set regels is waarbij je kan bepalen welke variant je moet kiezen. En dat is wat lastig te verkroppen voor iemand die een exacte studie heeft gedaan. Maar ik zie het niet als een onmogelijkheid: iedereen die Russisch leert heeft hier moeite mee en je krijgt er op den duur wel gevoel voor. Bovendien ken ik de constructie pas sinds gisteren en heb ik er maar een paar uur mee geoefend, dus ik verwacht ook niet dat ik dit zo vlug machtig ben. Wat ik wel vervelend vind is dat je voor ieder werkwoord dat je in het Nederlands of Engels kent, twee werkwoorden moet onthouden in het Russisch. Ik zie het een beetje als onnodige overhead. Dat hadden de ontwerpers van het Russisch vroeger aan de tekentafel wel beter kunnen ontwerpen. Maar goed, niemand is perfect.